ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ & ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Γράφει φοιτητής του Τμήματος Ποιμαντικής & Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ.

Ο αληθινός πατριωτισμός είναι σαν ένας έρωτας – μια έκφραση του έρωτα. Η πατρίδα είναι σαν ένα αγαπημένο πρόσωπο μέσα από το οποίο ο άνθρωπος ζητάει να έρθει σε επαφή με το βαθύτερο στοιχείο της φύσης του. Η αγάπη προς την Πατρίδα ή πατριωτισμός παρακινεί τον άνθρωπο να αγαπά περισσότερο και τους άλλους, ενώ ταυτόχρονα τον ωθεί και σε αυτοκριτική. Ποιος είμαι, τι έχω κάνει για την Πατρίδα, ήμουν σωστός και τίμιος απέναντί της, διαφυλάττω την κληρονομιά που κουβαλώ ως κάτοικος και γέννημα αυτής της χώρας. Αυτή η πραγματική αγάπη είναι ειρηνική και φιλάνθρωπη, δεν υποτιμά κανέναν, τιμά το διαφορετικό. Αυθεντική αγάπη προς την Πατρίδα είναι ο σεβασμός που δείχνουμε και το αίσθημα να διαφυλάξουμε όσα κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας: την Πίστη, την γλώσσα, τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα, την ιστορία και τον πολιτισμό μας. Ταυτόχρονα, σεβόμαστε και τους άλλους λαούς χωρίς να τους υποτιμούμε διότι ένας πραγματικός Χριστιανός και γνήσιος πατριώτης δεν είναι ρατσιστής ή φυλετιστής.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία καταδικάζει κάθε μορφή φυλετισμού, ρατσισμού και μισαλλοδοξίας και κάθε τάση επεκτατισμού. Όμως η Εκκλησία δεν αρνείται το Έθνος και την Πατρίδα και καλλιεργεί στον καθένα μας τον υγιή πατριωτισμό. 

Όταν ο εγωισμός του ανθρώπου θέλησε να φθάσει πάλι τον Θεό χωρίς τον Θεό κάνοντας τον Πύργο της Βαβέλ, ο Θεός προκάλεσε σύγχυση στις γλώσσες και έτσι δημιουργήθηκαν τα Έθνη. Τα Έθνη είναι κοινότητες ανθρώπων που έχουν μεταξύ τους διαφορετικά ήθη, έθιμα, πολιτισμό, γλώσσα και παραδόσεις και κατοικούν επί μακρύ χρονικό διάστημα στον ίδιο γεωγραφικό χώρο. Ο Απόστολος Παύλος όταν πήγε στην Αθήνα το 50 μ.Χ. για να κηρύξει το Ευαγγέλιο είπε ότι «ὁ Θεός ἔχει καθορίσει τόν τόπο κατοικίας καί τά σύνορα τῶν ἐθνῶν». Όταν εμείς με παρεμβάσεις και πολέμους αναστατώνουμε τον πλανήτη και προσπαθούμε να εκριζώσουμε και να αφανίσουμε λαούς, τότε πάμε αντίθετα στην φυσική τάξη που έχει καθορίσει ο Θεός. Το ίδιο ισχύει όταν κάποια ισχυρά κράτη προσπαθούν να μεταφέρουν πληθυσμούς από ένα κράτος στο άλλο για να το καταστρέψουν και να το αφανίσουν.

Εμείς ζούμε στην Ελλάδα! Είμαστε Έλληνες! Ζούμε σ΄ ένα μικρό κράτος, μπορεί να είμαστε λίγοι και μικροί σε σχέση μ΄ άλλους λαούς που κατοικούν σ΄ άλλα μέρη αυτού του πλανήτη, μπορεί οι άλλοι να έχουν πράγματα να μας δείξουν. Να έχουν όμορφα τοπία, ουρανοξύστες, συστήματα ηλεκτρονικά και ηλεκτρολογικά, μία ανεπτυγμένη τεχνολογία που να μας κάνει να θαυμάζουμε. Εμείς όμως είμαστε Έλληνες και αυτό που έχουμε εμείς δεν το έχουν οι άλλοι. Είμαστε χαρούμενοι, έχουμε ένα καθαρό πρόσωπο, μία όμορφη ψυχή, φιλότιμο ελληνικό, μία ζωντανή πίστη στον Θεό που μας κάνει να είμαστε διαφορετικοί απ΄ όλους τους άλλους λαούς.

Ο Άγιος Νεκτάριος έγραψε το 1896: «Ο Ἕλληνας γεννήθηκε σύμφωνα με την Θεία Πρόνοια διδάσκαλος τῆς ἀνθρωπότητος• γι΄ αὐτό τὸ ἔργο τον ἐπέλεξε• αὐτή ἦταν ἡ ἀποστολὴ του• αὐτή  ἦταν ἡ κλήση του στά ἔθνη». Αυτή ήταν η αποστολή του Έλληνα και προτού ακόμα γνωρίσει τον Χριστιανισμό. Όταν όμως τον γνώρισε, ο Έλληνας βρήκε σ΄ αυτόν το τέλειο, το ιδανικό, βρήκε στον Χριστιανισμό ό,τι ο ίδιος ποθούσε να μάθει και αναζητούσε να βρει. Ποιος από εσάς ξέρει την απάντηση του Χριστού όταν ο Φίλιππος και ο Ανδρέας Του είπαν ότι θέλουν να Σε δουν Έλληνες; «Ἐλήλυθεν ἡ ὥρα ἵνα δοξασθῇ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου»! Ο Χριστιανισμός έγινε ὁ διερμηνέας των αισθημάτων του Έλληνα. Γι᾿ αυτό και ο Έλληνας τον εγκολπώθηκε και τον περιέθαλψε μέσα του. Αυτός ήταν που δόξασε τον Υιό του ανθρώπου, όπως είπε ο Χριστός. Με την ελληνική γλώσσα, με την διδασκαλία, με τους πατέρες που ανέδειξε το Έθνος μας, με την Ιεραποστολή, με την ακατάπαυστη διακονία του να κηρύττει τον λόγο του Θεού σ΄ όλα τα πέρατα της οικουμένης. «Ὁ Χριστιανισμὸς ὡς πρῶτο του δῶρο στον Ελληνισμό, τοῦ δώρισε νέα ζωὴ• ὁ Ἕλληνας από την άλλη ὑποστήριξε τον Χριστιανισμό διὰ τῶν ἀγώνων καὶ τῶν αἱμάτων του» συμπληρώνει ο Άγιος Νεκτάριος. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Χριστός ήλθε για να σώσει όλη την ανθρωπότητα («πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν») και ότι η διδασκαλία της Εκκλησίας μας είναι Οικουμενική. Ο Χριστός ζητά να γίνει όλος ο κόσμος «μία ποίμνη». Μία ποίμνη με Ποιμένα, τον Χριστό «εἷς ποιμήν». Αυτή η ποίμνη δεν θα βασίζεται στο χρήμα, στην διαφθορά, στην εκμετάλλευση και στην απάτη που επικρατούν σήμερα, αλλά στην αγάπη, στον σεβασμό και στην ελευθερία. Ούτε μας ζητά να καταργηθούν τα έθιμα και οι παραδόσεις κάθε Έθνους όπως επιχειρείται σήμερα από κάποιους αλλά να τα διαφυλάξουμε και να μην γίνονται εμπόδιο στην ενότητα των ανθρώπων.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας δείχνουν πολλές φορές τον σεβασμό τους στην αξία της Πατρίδος. Ο Μέγας Βασίλειος τονίζει στα κείμενά του ότι είναι «ὑπερήφανος» για την ελληνική καταγωγή του και ότι το γένος της μητέρας του κατάγεται από τους «ἀπογόνους τοῦ Ἡρακλέους». Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος πίστευε πως πρέπει να τιμούμε την Πατρίδα μας σαν την κοινή μητέρα όλων μας: «Μητέρα τιμᾶν τῶν ὁσίων· μήτηρ δέ ἄλλη μέν ἄλλου, κοινή δέ πάντων πατρίς». Και προέτρεπε: «Την Πατρίδα τίμησέ την και με την αρετή σου βοήθησέ την». Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος έλεγε: «Οὐδέν πατρίδος γλυκύτερον».

Οι πρόγονοί μας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας/Ρωμανίας καθιέρωσαν τον Ακάθιστο Ύμνο και την Ακολουθία των Χαιρετισμών προς την Παναγία Υπέρμαχο Στρατηγό με μία καθαρά πατριωτική αφορμή: Την σωτηρία της Κων/πόλεως από τους Αβάρους. Εξάλλου τον 12ο αιώνα ο Άγιος Ευστάθιος, Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, αναλαμβάνει την άμυνα της πόλεώς του κατά των εισβολέων Νορμανδών και ρίχνει στην μάχη «τούς παῖδας Δημητρίου», δηλαδή τους ευσεβείς νέους της ενορίας του Αγίου Δημητρίου!

Στην  διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η ελληνική μας γλώσσα και το πατριωτικό φρόνημα καλλιεργήθηκαν και διεσώθησαν από την Εκκλησία. Την παιδεία ανέλαβε εξ ολοκλήρου η Εκκλησία με σχολεία, είτε κρυφά, είτε φανερά. Η Εκκλησία κατόρθωσε να διαφυλάξει την ελληνικότητα των τουρκόφωνων Μικρασιατών που είχαν χάσει την γλώσσα τους στην Καππαδοκία. Τον 18ο αιώνα εμφανίζεται ο Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Ο Άγιος Κοσμάς υπήρξε το μεγαλύτερο κεφάλαιο του Ελληνικού Έθνους κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας. Αναγεννά και ενισχύει το εθνικό φρόνημα των υποδούλων ζητώντας τους να μιλούν μόνον ελληνικά και προφητεύοντας ότι σύντομα θα έλθει «τό ποθούμενον» και το κράτος θα γίνει «ρωμέϊκο». Έτσι, κηρύσσοντας Χριστό και Ελλάδα, εξασφαλίστηκαν οι εγγυήσεις επιτυχίας στην Επανάσταση του 1821!

Πριν την Επανάσταση του 1821 είχαν γίνει και άλλες προσπάθειες, και άλλες εξεγέρσεις εναντίον των Οθωμανών Τούρκων. Μάλιστα, είχαν επικεφαλής κληρικούς!!! Πόσοι γνωρίζουν ότι στα τέλη του 17ου αιώνα η ανατολική Στερεά Ελλάδα ήταν ελεύθερη επί 10 χρόνια χάρις στην επανάσταση του Επισκόπου Θηβών Ιεροθέου; Συνολικά 16 Πατριάρχες και 100 Επίσκοποι θανατώθηκαν από τον κατακτητή. 

Στις 25 Μαρτίου 1821, ανήμερα του Ευαγγελισμού, οι Έλληνες αποφασίζουν να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό και να ζήσουν ελεύθεροι. «Γιά τοῦ Χριστοῦ τήν Πίστη τήν Ἁγία καί τῆς Πατρίδος τήν Ἐλευθερία». Πρώτα-πρώτα για την πίστη, την Ορθοδοξία και έπειτα για την Πατρίδα αγωνίσθηκαν οι πρόγονοί μας και εδραίωσαν την ελευθερία του τόπου μας. «Όταν εδράξαμε τα όπλα πρώτα είπαμε υπέρ Πίστεως και έπειτα είπαμε υπέρ Πατρίδος» είπε ο μεγάλος εκείνος αγωνιστής και ήρωας του 1821 Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ο Χριστός, η Παναγία και ο Σταυρός ήταν η πίστη και η ελπίδα των ηρώων του 1821. Και η Εκκλησία μας προσέφερε στον αγώνα πολλούς κληρικούς: Παπαφλέσσας, Παλ. Πατρών Γερμανός, Σαλώνων Ησαΐας, Κερνίτσης Προκόπιος, Κορίνθου Κύριλλος, Ανδρούσης Ιωσήφ, Βρεσθένης Θεοδώρητος, Λακεδαιμονίας Χρύσανθος, Τριπολιτζάς Δανιήλ κα. Η Εκκλησία δεν θέλει πολέμους αλλά αναγνωρίζει τον αμυντικό πόλεμο επειδή γίνεται για την υπεράσπιση της ελευθερίας.

Όταν η Μακεδονία κινδύνευε να μεταπηδήσει από τον Τουρκικό στον Βουλγαρικό ζυγό, οι Μακεδονομάχοι βρήκαν γενναίους συμπαραστάτες τους Επισκόπους και τον κλήρο της Βορείου Ελλάδος. Στην Μικρασιατική τραγωδία του 1922 ο Άγιος Ἐθνομάρτυς Χρυσόστομος Σμύρνης και οι συν αὐτῶ αναιρεθέντες Επίσκοποι έμειναν ως το τέλος κοντά στο ποίμνιό τους, την ώρα που ὁ πολιτικός διοικητής το έβαζε στα πόδια! Και το 1941 όταν οι Γερμανοί Ναζί μπήκαν στην Αθήνα αντιμετώπισαν το τριπλό ΟΧΙ του Αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου. Αρνήθηκε να τους παραδώσει την πόλη, δεν δέχθηκε στο Γραφείο του τον Γερμανό Διοικητή και αρνήθηκε να τελέσει δοξολογία.  

Χωρίς την ελληνορθόδοξη παράδοσή μας, χωρίς τις ρίζες μας δεν μπορούμε να προχωρήσουμε, δεν μπορούμε να ζήσουμε. Η Ελλάδα είναι η γαλανόλευκη κοιτίδα του παγκόσμιου πολιτισμού. Να διαφυλάξουμε και να αγαπήσουμε την παράδοσή μας και τον πολιτισμό μας. Η γλώσσα μας είναι μία ανεκτίμητη και πλούσια κληρονομιά. Το ίδιο και την Ιστορία του τόπου μας, γιατί όποιος ξέρει Ιστορία δεν επαναλαμβάνει τα λάθη του παρελθόντος και λαμβάνει διδάγματα για το μέλλον. Ο Μέγας Βασίλειος συμβουλεύει τους νέους να μελετούμε επιλεκτικά και σαν τις μέλισσες τα αρχαία ελληνικά κείμενα. Μάλιστα τονίζει ότι από τα ποιήματα του Ομήρου μπορούμε οι νέοι να λάβουμε διδάγματα αρετής. Να τιμούμε τους ήρωες μας. Να καλλιεργήσουμε μέσα μας την εθνική συνείδηση, τον πατριωτισμό και να αγαπήσουμε την Πατρίδα μας γιατί είναι η κοινή όλων ημών των Ελλήνων. Πράγματι είχε δίκιο ο ιερός Χρυσόστομος που έλεγε «Οὐδέν πατρίδος γλυκύτερον».

Πηγές:
* Άρθρο Κων/νου Χολέβα.
* Ο αληθινός πατριωτισμός, π. Βασιλείου Θερμού, «Το ζωντανό Ιστολόγιο»

Θ.Χ.