ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ

Γράφει ένας φοιτητής του Τμήματος Ποιμαντικής & Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ.

Την Β΄ Κυριακή των Νηστειών, η Εκκλησία μας εορτάζει την μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης.
Τιμά τον Ιεράρχη, «τῆς θεολογίας τὴν σάλπιγγα τὸ πυρίπνουν στόμα τῆς χάριτος, τὸ σεπτὸν τοῦ Πνεύματος δοχεῖον, τὸν στῦλον τῆς Ἐκκλησίας τὸν ἀκράδαντον τὸ μέγα, τῆς Οἰκουμένης ἀγαλλίαμα, τὸν ποταμὸν τῆς σοφίας τοῦ φωτὸς τὸν λύχνον».
Προβάλει τον πρόμαχο της Ορθοδοξίας, «τὸν τῆς εὐσεβείας ὑπέρμαχον καὶ τῆς ἀσεβείας ἀντίπαλον, τὸν θερμὸν τῆς Πίστεως προστάτην τὸν μέγαν καθηγεμόνα καὶ διδάσκαλον, τὴν λύραν τὴν παναρμόνιον τοῦ Πνεύματος», σαν συνέχεια και επέκταση της Κυριακής της Ορθοδοξίας, σαν μία δεύτερη Κυριακή της Ορθοδοξίας. Και αυτό διότι ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς με τον θείο και πύρινο λόγο του και τα σοφά θεολογικά του συγγράμματα πυρπόλησε τις αιρετικές δοξασίες του Παπισμού. Αυτή η νίκη του θεωρήθηκε ανάλογη σαν εκείνη την νίκη της Ορθοδοξίας ενάντια στους Εικονομάχους. Γι΄ αυτό, ενώ η μνήμη του εορτάζεται στις 14 Νοεμβρίου, εορτάζεται ξανά την Β΄ Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής για το σπουδαίο του αυτό έργο, για να παραμείνει η Ορθόδοξη πίστη αναλλοίωτη.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς είναι από τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας που αντιπροσωπεύουν το γνήσιο πνεύμα της ορθόδοξης παράδοσης και θεολογίας. Υπήρξε σφοδρός μαχητής, πυρπολητής των αιρέσεων και συγχρόνως διαπρύσιος κήρυκας της Ορθοδόξου πίστεως. Βρέθηκε αντιμέτωπος με συγκεκριμένες αιρέσεις της εποχής του, όπως αυτές των Μασσαλιανών, των Μουσουλμάνων και των Παπικών. Η δυσκολότερη, αλλά και σημαντικότερη μάχη, ήταν αυτή εναντίον της αίρεσης του Παπισμού του οποίου οι δοξασίες εκφράστηκαν από τον ουμανιστή φιλόσοφο και μοναχό Βαρλαάμ τον Καλαβρό. Ο Βαρλαάμ δίδασκε πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να γνωρίσει και να ενωθεί με τον Θεό, αρνούνταν πως οι ενέργειες του Θεού είναι άκτιστες, εκφιλοσόφιζε την πίστη και θεωρούσε ως σωτηρία την νομική δικαίωση του ανθρώπου και την ηθική του τελειοποίηση.
Ο Άγιος Γρηγόριος, μπροστά στον ζοφερό κίνδυνο που απειλούσε την Ορθόδοξη πίστη, ακολουθώντας τους Αγίους Πατέρες, έλεγξε την πλάνη στην ρίζα της. Δίδασκε ότι ο Θεός είναι άκτιστος, δηλαδή αδημιούργητος και υπάρχει κατά δύο τρόπους, κατά την Ουσία Του και κατά τις θείες και άκτιστες Ενέργειες Του. Δεν γνωρίζουμε τον Θεό κατά την ουσία Του, αλλά από τις θείες ενέργειές Του. Στην εκφιλοσόφηση της Πίστεως απάντησε πως ο Θεός «πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι», είτε ξέρουμε γράμματα, είτε είτε όχι. Τόνισε ότι με την άσκηση και την αδιάλειπτη προσευχή έχουμε τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, δηλαδή την ενσκήνωση Του στον άνθρωπο. Επισήμανε πως σωτηρία είναι η ένωση του ανθρώπου με τον Θεό μέσω των θείων ακτίστων ενεργειών (= Θέωση). Αργότερα, με τον ίδιο τρόπο ο Άγιος Γρηγόριος υπεράσπισε την Ορθόδοξη πίστη αντιμετωπίζοντας τον οπαδό του Βαρλαάμ μοναχό Ακίνδυνο.
Τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά μπορούμε καλύτερα να τον γνωρίσουμε από το Απολυτίκιό του: «Ὀρθοδοξίας ὁ φωστὴρ, Ἐκκλησίας τὸ στήριγμα καὶ διδάσκαλε, τῶν μοναστῶν ἡ καλλονὴ, τῶν θεολόγων ὑπέρμαχος ἀπροσμάχητος· Γρηγόριε θαυματουργὲ, Θεσσαλονίκης τὸ καύχημα, κήρυξ τῆς χάριτος».
Οι απόψεις του αποτελούν σύνοψη και έκφραση της εμπειρίας και της παραδόσεως της Εκκλησίας. Έγινε μ΄ αυτήν την Θεολογία συνεχιστής των Πατέρων, Θεολόγος κατεξοχήν της Παράδοσης και αποφασιστικός παράγοντας της επιβίωσης των Ορθοδόξων λαών και δη του Ελληνισμού κατά τα σκοτεινά χρόνια της τουρκικής αιχμαλωσίας. Έγινε, επίσης, φραγμός στο ορθολογιστικό και σχολαστικό πνεύμα της Δύσης. Αυτό το πνεύμα οδήγησε στην αθεΐα του καιρού μας και στο κήρυγμα του θανάτου του Θεού.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς αποτελεί πρότυπο για τον σύγχρονο άνθρωπο και τον Ορθόδοξο Χριστιανό του 21ου αιώνα. Ο Άγιος Γρηγόριος ήταν υπερβολικά πράος, αλλά γινόταν και γενναίος μαχητής όταν ο λόγος ήταν για τον Θεό και τα θεία. Ήταν αρνητής της κακίας και ανεξίκακος. Είχε μεγάλη προθυμία στο να ανταμείβει, όσον ήταν δυνατό, με αγαθά όσους φάνηκαν προς αυτόν κακοί. Έβλεπε τον πλησίον τον πλησίον, τον άλλο, ως αδελφό, ως μέλος της Εκκλησίας, του ίδιου Σώματος. Ήξερε να συγχωρεί, να χαίρει μετά χαιρόντων και να κλαίει μετά κλαιόντων, να προσφέρει, να αγαπά γνήσια και αυθεντικά, να θυσιάζεται, όπως ο Χριστός, όπως οι Άγιοι.
Ο Άγιος Γρηγόριος είχε πίστη. Πίστη ανάλογη με εκείνη του παραλυτικού του ευαγγελικού αναγνώσματος της Β΄ Κυριακής των Νηστειών και των τεσσάρων φίλων του που έγινε αφορμή για την θεραπεία του παραλυτικού. Και δεν είναι μόνο η πίστη των τεσσάρων φίλων που έκανε δυνατή την θεραπεία του παραλυτικού αλλά και η αγάπη, η δυνατή αγάπη, η αγάπη που λαχταρά κυριολεκτικά να βαστάξει το βάρος του διπλανού και να οδηγήσει αυτόν τον διπλανό στον Θεό. Τέτοια αγάπη διέθετε ο Άγιος μας ως «ποιμὴν καλός» που θέτει την ζωή του υπέρ των προβάτων. Τέτοια πίστη που υπέμεινε εξορίες και καθαιρέσεις και, παρά τα βασανιστήρια που υπέστη από τους Οθωμανούς Τούρκους, συνέχισε να διδάσκει τον λόγο του Ευαγγελίου ως «κήρυξ τῆς χάριτος»
Ας διδαχθούμε από τις αρετές του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και να τις βάλουμε αξίες και πρότυπα ζωής και ας προσευχόμαστε όπως εκείνος λέγοντας «Κύριε, φώτισόν μου τὸ σκότος» για να μπορέσουμε να έχουμε επίγνωση της αμαρτωλότητάς μας και να μετανοούμε και να συναντηθούμε τις ύστερες μέρες με τον Νυμφίο Χριστό. Αμήν.

Θ.Χ.