Η ΥΠΕΡΑΓΙΑ ΘΕΟΤΟΚΟΣ

Γράφει φοιτητής του Τμήματος Ποιμαντικής & Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ.

Την πρώτη θέση μεταξύ των Αγίων της Εκκλησίας μας κατέχει η Υπεραγία Θεοτόκος. Όλες οι γενιές των χριστιανών την υμνούν και την μακαρίζουν. Οι πιο ποιητικοί ύμνοι της Εκκλησίας μας είναι αφιερωμένοι σ΄ Εκείνη. Οι ιεροί Πατέρες έγραψαν εγκωμιαστικούς λόγους προς το πρόσωπό Της. Και η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος δογμάτισε ότι «ὁμολογοῦμεν τήν ἁγίαν Παρθένον Θεοτόκον, διά τό τόν Θεόν Λόγον σαρκωθῆναι καί ἐνανθρωπῆσαι...».

Κατ΄ αρχήν πρέπει να διευκρινίσουμε 4 όρους που αποδίδουμε στην Παναγία: «Υπεραγία», «Παναγία», «Θεοτόκος» και «Αειπάρθενος». «Υπεραγία» και «Παναγία» σημαίνει ότι είναι πάνω απ΄ όλους τους Αγίους και πάνω από τους Αγγέλους. Αμέσως μετά τον Τριαδικό Θεό είναι η Παναγία. Όπως λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός «κατέχει τα δευτερεία της Αγίας Τριάδος». «Θεοτόκος» είναι τίτλος που αποδόθηκε στην Παναγία κατά την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο. Σημαίνει ότι «έτεκε», δηλαδή γέννησε τον Θεό («Θεός» + «τίκτω»). Για εννέα μήνες είχε στα σπλάχνα της τον δημιουργό του κόσμου! Δεν μπορεί να το χωρέσει ανθρώπινο μυαλό. Όμως αυτό είναι που εκφράζει και εξηγεί το μυστήριο της Πίστης μας. Και δεν είναι μόνο μητέρα του Θεού, αλλά και μητέρα όλων μας. Γιατί είχε δικό της Υιό, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, τον ίδιο τον Θεό! Όπως η μητέρα πονά, ανησυχεί, γαλοκτοτροφεί, καθοδηγεί, συμβουλεύει το παιδί της, χαίρεται στην χαρά και στην προκοπή του και πληγώνεται αφάνταστα όταν στεναχωριέται ή του συμβεί κάτι κακό, έτσι και η Παναγία αισθανόταν το ίδιο και περισσότερο για τον Χριστό γιατί ήξερε ότι το παιδί Της ήταν ο Μεσσίας! Αλλά έτσι αισθάνεται και για τον καθένα μας ξεχωριστά η Παναγία. Χαίρεται στην προκοπή μας και λυπάται πάρα πολύ όταν απομακρυνόμαστε από το θέλημα του Θεού. Όταν ζητάμε την βοήθεια Της μας την δίνει. Όταν την παρακαλούμε, μεταφέρει το αίτημά μας, την φωνή μας, την προσευχή μας στον Υιό Της, τον Σωτήρα του κόσμου και αληθινό Θεό, τον Ιησού Χριστό, για να το πραγματοποιήσει και αν δεν το πραγματοποιήσει σημαίνει ότι κάτι καλύτερο είναι ετοιμασμένο για μας. Όλοι έχουμε δεχθεί την προστασία και την αγάπη Της, την σκέπη, την συμπαράσταση και την στοργή Της. Και όλοι στις στεναχώριες το πρώτο όνομα που επικαλούμαστε είναι το ιερό όνομα της Παναγίας. Αυτό δείχνει πόση εμπιστοσύνη έχουμε στην Θεοτόκο και πόσο στερεωμένη είναι η αγάπη μας για Εκείνη. Η Παναγία είναι η μεσίτρια που παρακαλά στον Θεό για τους ανθρώπους. Είναι η «κλίμαξ», η σκάλα μέσω της οποίας κατέβηκε ο Θεός από τον ουρανό στην γη. Είναι η καταφυγή μας σε κάθε περίσταση, είτε ευχάριστη, είτε δυσάρεστη. Είναι η ελπίδα μας για να κληρονομήσουμε τα αιώνια αγαθά. Είναι η ρύστις στους κινδύνους. Είναι η παρηγοριά στις στεναχώριες. Στις ζάλες της ζωής που μας περικυκλώνουν όπως οι μέλισσες το κερί, η Παναγία είναι το λιμάνι μας, στις λύπες είναι χαρά και ευφροσύνη και στις αρρώστιες η γρήγορη βοήθεια. Είναι η υπέρμαχος του λαού, η σκέπη στις συμφορές. Και αυτή την θεία Σκέπη εμείς οι Έλληνες την έχουμε ζήσει πολλές φορές στην ιστορία μας και την ζούμε ακόμα και σήμερα. Η Παναγία ήταν αυτή που γλίτωσε πόλεις και χωριά από αρρώστιες, Αυτή έσωσε την Κωνσταντινούπολη από τους Αβάρους και τους Πέρσες το 626 μ.Χ. Αύτη έσωσε την Επανάσταση του 1821 όταν οι Έλληνες σκοτώναμε μεταξύ μας ο ένας τον άλλον. Αυτή παρουσιαζόταν στους Έλληνες στρατιώτες στα βορειοηπειρωτικά βουνά το 1940-41 για να τους σώσει από τους Ιταλούς, Αυτή ήταν στις τσέπες εκείνων των ηρώων στρατιωτών για να τους φυλάσσει και να τους προστατεύει που μέσα στο κρύο και στην πείνα πολεμούσαν για Χριστό-Ελλάδα-ελευθερία και οικογένεια. Η Παναγία μας είναι το κέντρο της Πίστης μας με μία φράση διότι αυτή μας οδηγεί προς τον Χριστό, τον καινούργιο κόσμο και την σωτηρία. Είναι το κλειδί της Βασιλείας του Θεού.

Αξίζει να μνημονεύσουμε το εγκώμιο του Αγίου Πρόκλου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως για την Παναγία μας: «τὸ ἀμόλυντον κειμήλιον τῆς παρθενίας, ὁ λογικὸς τοῦ δευτέρου Ἀδὰμ Παράδεισος, τὸ ἐργαστήριον τῆς ἑνώσεως τῶν δύο φύσεων, ἡ πανήγυρις τοῦ σωτηρίου συναλλάγματος, ἡ παστάς, ἐν ᾗ ὁ Λόγος ἐνυμφεύσατο τὴν σάρκα, ἡ τὸν ἐπὶ τῶν Χερουβὶμ μετὰ σώματος βαστάσασα, ἡ ἔμψυχος τῆς φύσεως βᾶτος, ἥν τὸ τῆς θείας ὠδῖνος πῦρ οὐ κατέκαυσεν, ἡ ὅντως κούφη νεφέλη, ὁ τοῦ ἐξ οὐρανοῦ ὑετοῦ καθαρώτατος πόκος, ἐξ οὗ ὁ Ποιμὴν τὸ πρόβατον ἐνεδύσατο, ἡ Παρθένος καὶ οὐρανός, ἡ μόνη Θεοῦ πρὸς ἀνθρώπους γέφυρα, ὁ φρικτὸς τῆς οἰκονομίας ἱστός, ἐν ᾧ ἀρρήτως ὑφάνθη ὁ τῆς ἐνώσεως χιτών».

«Αειπάρθενος» («αεί» + «παρθένος»). Η Παναγία παρέμεινε Παρθένος όλη την ζωή της. Ποτέ δεν γνώρισε άνδρα. Και ποτέ δεν είχε άλλα παιδιά συνάμα με τον Κύριο Ιησού. Αειπάρθενος και μητέρα μαζί ήταν η Παναγία. Ένα οξύμωρο σχήμα που οικονομήθηκε από τον Θεό γιατί ήταν Αυτή που θα γεννούσε τον Σωτήρα του κόσμου.

Τώρα να δούμε τον βίο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η Παναγία είχε το όνομα Μαρία. Γεννήθηκε το 16 π.Χ. στην ελληνική πόλη της Γαλιλαίας Σέπφωρι. Γονείς της οι Άγιοι Ιωακείμ και Άννα, άνθρωποι ενάρετοι και ταπεινοί, που την απέκτησαν μετά από πολύ προσευχή. Η Παναγία ως άνθρωπος κληρονόμησε από τους γονείς της την αγιότητα και την καθαρότητα.

Όταν η Παναγία έγινε τριών ετών οι γονείς της την αφιέρωσαν στον Ναό του Σολωμόντα και την παρέδωσαν στον αρχιερέα Ζαχαρία. Έτσι, προμηνύεται η αγάπη του Θεού και προκηρύσσεται η σωτηρία των ανθρώπων. Αφιερώνεται και μπαίνει στον Ναό η τρίχρονη Μαρία και προκαταγγέλεται σ΄ όλους ο Χριστός. Η μικρή Μαρία έμεινε στο ιερότερο μέρος του Ναού στο οποίο έμπαινε μια φορά τον χρόνο ο Αρχιερέας, τα Άγια των Αγίων δώδεκα περίπου χρόνια. Όλο αυτό το διάστημα ο αρχάγγελος Γαβριήλ προμήθευε την Παναγία με τροφή ουράνια. Τα δικά μας Εισόδια είναι να μπούμε και εμείς στην Εκκλησία, στην ενορία, στην κοινότητα των ανθρώπων υπό την καθοδήγηση των γονέων μας και εκεί θα κάνουμε τις πρώτες κοινωνικές μας σχέσεις, θα γίνουμε ο καθένας πρόσωπα και όλοι μαζί κοινωνία ενώπιον του Θεού και θα λάβουμε μία άλλη τροφή, μία τροφή που δίνει ζωή και αθανασία: το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, την Θεία Κοινωνία!

Η Παναγία ζούσε με προσευχή και άσκηση και διατήρησε αμόλυντη την ανθρώπινη φύση από κάθε αμαρτία. Όταν έγινε 15 ετών, ο Ζαχαρίας μαζί με άλλους ιερείς του Ναού αποφάσισαν να βγάλουν την Μαρία από τα Άγια των Αγίων και να την οδηγήσουν στον κόσμο. Για προστασία την αρραβώνιασαν με τον ευσεβή και μεγάλο στην ηλικία Ιωσήφ, ο οποίος ήταν χήρος και είχε την προστασία παιδιών του από την πρώτη γυναίκα του. Έπειτα, εγκαταστάθηκαν στην κωμόπολη Ναζαρέτ. 

Μία μέρα, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ πλησίασε, μετά από εντολή του Θεού, την 16χρονη Μαρία και έφερε την ευχάριστη αγγελία της θείας χάρης, ότι Αυτή ήταν η προορισμένη και προφητευμένη μητέρα του Χριστού, του Μεσσία που θα λυτρώσει τον κόσμο από τον θάνατο και την αμαρτία. Πρέπει να σημειώσουμε πως η Παναγία ήταν ελεύθερη να επιλέξει αν θα δεχόταν να κυοφορήσει και γεννήσει τον Υιό του Θεού. Εδώ βλέπουμε την μεγάλη ταπείνωση της Υπεραγίας Θεοτόκου και την πλήρη υπακοή στο θέλημα του Θεού λέγοντας στον Αρχάγγελο: «Ιδού η δούλη Κυρίου. Γένοιτο μοι κατά το ρήμα σου»!. Υπάκουσε στο θέλημα του Θεού χωρίς ενδοιασμούς, προσωπικά κριτήρια και υστερόβουλες σκέψεις. Και η υπακοή αυτή δίνει και δείχνει πόσο καθαρή και αγνή ήταν η καρδιά της Παναγίας.

Μετά από εννέα μήνες, η Μαρία με τον μνηστήρα της τον Ιωσήφ πήγαν στην Βηθλεέμ για να απογραφούν σύμφωνα με το διάταγμα του Αυτοκράτορα Οκταβιωνού. Εκεί σ΄ ένα στάβλο της Βηθλεέμ η Παναγία γέννησε τον Χριστό!

Η Παναγία ανέθρεψε τον Ιησού μ΄ όλους τους πόνους και τις χαρές της μητρότητας, ήταν περήφανη για την νεανική Του μάθηση και προκοπή αλλά και απορημένη όταν τον έβλεπε ανάμεσα σε γέροντες νομοδιδασκάλους του Ισραήλ να ερμηνεύει τις Γραφές. Μετά την Βάπτιση του Χριστού από τον Τίμιο Πρόδρομο, η Παναγία ακολουθούσε τον Χριστό, μαζί με τους Αποστόλους και τις Μυροφόρες, και Τον διακονούσε μέχρι και την Σταύρωση και την Ταφή Του. Πόσο πόνο και οδύνη ένιωσε όταν έβλεπε τον Υιό Της πάνω στον Σταυρό και με πόση απελπισία δέχθηκε το άχραντο Σώμα Του στην αγκαλιά Της; Μετά την Σταύρωση του Χριστού, παρέλαβε την Παναγία ο Απόστολος Ιωάννης, ο Θεολόγος και Ευαγγελιστής, στο σπίτι του μέχρι την Κοίμηση Της. Μετά την Ανάσταση του Χριστού, πρώτη η Παναγία, μαζί με την Μαρία την Μαγδαληνή, είδε τον αναστάντα Χριστό. Κατά την Ανάληψη του Χριστού, η Παναγία βρισκόταν μαζί με τους Αποστόλους στο όρος των Ελαιών. Έζησε 10 χρόνια ακόμα, μέχρι το 43 μ.Χ., όπου εκοιμήθη σε ηλικία 59 ετών. Ετάφη στον κήπο της Γεθσημανή, στα Ιεροσόλυμα και μετά από τις 3 ημέρες μετέστη με το σώμα της στον ουρανό, όπως και ο Χριστός. Προς τιμήν αυτού του μεγάλου Θεομητορικού γεγονότος, η Εκκλησία καθιέρωσε δεκαπενθήμερη νηστεία. Κατά την παράδοση, η Παναγία όταν πληροφορήθηκε από τον Υιό Της ότι επρόκειτο να κοιμηθεί, η Παναγία νήστευσε. Το ίδιο λοιπόν κάνουμε και εμείς για να τιμήσουμε την Μητέρα του Θεού.

- Η Παναγία ήταν αναμάρτητη;

- Μόνο η Παναγία, αν και είχε το προπατορικό αμάρτημα κληρονομώντας όπως όλοι οι άνθρωποι την ευαισθησία και την ροπή προς το κακό, αντιστάθηκε από την αρχή ως το τέλος σε κάθε κακία. Αγωνίστηκε χωρίς να λάβει επιπλέον βοήθεια από το Θεό και χωρίς να έχει κανένα ξεχωριστό προνόμιο, αλλά μόνο ως άνθρωπος που ήταν, χρησιμοποίησε τη δύναμη και τα όπλα της βούλησης και της λογικής που δώρισε ο Θεός στον άνθρωπο κατά την δημιουργία του. Με την αγάπη της στο Θεό, την ρωμαλεότητα της σκέψης της, την σταθερότητα της θέλησής της και την μεγαλειώδη σωφροσύνη της νίκησε κάθε αμαρτία. Ολόκληρος ο βίος της Παναγίας ήταν μια πορεία προς την τελειότητα, να φθάσει και να ενωθεί με τον Θεό. Αυτόν τον άνθρωπο που αγωνίζεται, που φθάνει και ενώνεται με τον Θεό, εκπροσωπεί η Παναγία.

Σε κάθε ιερή ακολουθία, όταν ακούμε το όνομά Της, όταν λέμε ο Ιερέας: «Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου δεσποίνης ἡμῶν, Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας», «πρεσβείαις τῆς παναχράντου καὶ παναμώμου ἁγίας αὐτοῦ Μητρός» κάνουμε το σημείο του Σταυρού. Αυτό σημαίνει πως ομολογούμε ότι Αυτή είναι η Μητέρα του Θεού και ταυτόχρονα την παρακαλούμε να πρεσβεύει στον Σωτήρα Χριστό για μας.

Ο Έλληνας από την μεγάλη του ευλάβεια προς την Παναγία έκτισε Ναούς και εξωκλήσια προς τιμήν Της, της απέδωσε διάφορα ονόματα (π.χ. Οδηγήτρια, Άξιον Εστί, Εκατονταπυλιανή, Γοργοεπήκοος, Γιάτρισσα, Ευαγγελίστρια, Ζιδανιώτισσα, Κεχαριτωμένη, Προυσιώτισσα κα) και πάντα ζητά την βοήθειά Της. 

Θα μπορούσαμε να μιλούμε όχι ώρες, αλλά μέρες, ακόμα και μήνες για την Παναγία με συγκίνηση! Περιοριστήκαμε στα ουσιώδη, στα πιο σημαντικά θα λέγαμε. Εμείς, ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί, πρέπει να «ὁμολογοῦμεν τήν ἁγίαν Παρθένον Θεοτόκον», να Την αισθανόμαστε ως μητέρα μας, ως καταφυγή μας, ως ελπίδα μας και να ζητούμε ικετευτικά την πρεσβεία Της και την προστασία Της. «Αἱ γενεαὶ πᾶσαι, μακαρίζομέν σε, τὴν μόνην Θεοτόκον»! Αμήν.

Θ.Χ.